Estetik, sadece sanat ve güzellikle ilgili bir kavram değildir, aynı zamanda hayatta kalmak için de önemlidir. İnsanlar doğal güzellikleri algılayabilen bir sistemle doğarlar ve bu sistem onların hayatta kalma şansını artırır.
Beyindeki estetik algılama birçok temel işlevle de bağlantılıdır ve estetik uyarı eksikliği depresyon ve umutsuzluğa neden olabilir.
Sanat ve Estetiğin İnsan Beynine Etkisi
İnsan beyni üzerindeki sanatsal etkiler oldukça önemlidir. Sanatın izlenmesi, yaratılması ve değerlendirilmesi beynin birçok bölgesinde etkilere nedendir. Beyindeki sinir ağlarındaki işlevsel bağlantılar değişebilir, dopamin ve serotonin gibi nörotransmitterlerin salınımı artabilir ve beyindeki diğer bölümler de aktive olabilir.
Bunun olumlu etkileri arasında, stres ve anksiyete azaltması, özgüveni artırması, empati yeteneğini geliştirmesi ve yaratıcılığı artırmasına yardımcı olur.
Olumsuz etkileri de vardır, özellikle de bazı insanlar için. Örneğin, bazı sanat eserleri kişisel travmaları tetikleyebilir veya sanatın mükemmeliyetçi beklentileri bir bireyde kaygıya neden olabilir.
Sonuç olarak, sanat insan hayatının birçok yönünü etkiler ve beyinde çok sayıda değişikliğe neden olabilir. Sanatın etkileri, birçok insan için olumlu olmakla birlikte, herkes için aynı şekilde işlemeyebilir.
Sinan Canan: “Sanat yaşamsaldır”
Türk biyolog ve sinirbilim uzmanı Prof. Dr. Sinan Canan konuğumuzdu. Canan, Nöroestetik branşındaki çalışmalarla yakınen ilgilendiğini belirtti.Semir Zeki’nin 30 yıl öncesindeki araştırmalarını ele alarak
“Nörobilim açısından sanat eserleri, özellikle tablolar incelendiğinde, beynimizde belirli bölgelerin aktif olduğu görülür. Semir Zeki gibi araştırmacıların çalışmaları da bu alanda ilgi çekicidir. Örneğin, beynimizdeki duygusal dünyamıza göre tercihler yapabilmemizi sağlayan bir bölge olan ventromedial prefrontal korteks, estetik olarak güzel bulduğumuz bir şeye baktığımızda aktiftir. İnsula ise beynin gizli bir lobu” diyerek insanda sanata maruz kalma esnasında gerçekleşen çeşitli kimyasal reaksiyonları açıklayarak,nöroestetik alanında günümüze kadar olan süreci özetledi.
Sanatın İnsan Hayatındaki 6 Büyük Rolü
Sanat, insan yaşamının ve kültürünün temel bir parçasıdır. Aşağıdakiler gibi çeşitli amaçlara ve işlevlere hizmet eder:
- Duygu ve hislerin ifadesi
- Fikir ve düşüncelerin iletişimi
- İnsan deneyiminin ve kimliğinin keşfi
- Kültürel mirasın ve geleneklerin korunması
- Eğlence ve boş zaman
- Dünya ve toplum üzerine yansıma
Bizde güçlü duygu ve hisler uyandırma gücüne sahiptir. Bizi güldürebilir, ağlatabilir, neşelendirebilir veya üzebilir. Aynı zamanda inançlarımıza ve bakış açılarımıza meydan okuyabilir, düşünmemiz ve yaratmamız için bize ilham verebilir.
Nöroestetik hayatta bir anlam ve amaç duygusu sağlayabilir. Sanat, sınırları ve kültürleri aşan evrensel bir dildir. İnsanları bir araya getirme ve sosyal uyum yaratma potansiyeli hep vardır.
Sanat Bize Neler Yapıyor?
İnsan beyni, çevreden gelen duyusal bilgileri işleyen ve yorumlayan karmaşık bir organdır. Sanat ve estetik, beynin çeşitli alanlarını harekete geçirebilen ve bilişsel ve duygusal işlevlerimizi etkileyebilen uyaranlardır. Nörobilim alanındaki araştırmalar, sanat ve estetik uyaranlara maruz kalmanın beynimiz üzerinde aşağıdakiler gibi olumlu etkileri olabileceğini göstermiştir:
- Dikkat, hafıza ve yaratıcılık gibi bilişsel yeteneklerimizi geliştirmek
- Stres ve kaygıyı azaltmak
- Ruh halimizi ve refahımızı artırmak
- Empati ve sosyal bağlılığın arttırılması
- Nöroplastisite ve beyin gelişimini teşvik etmek
Örneğin, Sussex Üniversitesi tarafından yürütülen bir araştırma, güzel bir tabloyu izlemenin beynin zevk merkezlerine giden kan akışını artırabileceğini ve zevk ve ödülle ilişkili bir nörotransmitter olan dopamin salınımını tetikleyebileceğini buldu.Journal of Neuroscience‘da yayınlanan bir başka çalışma, bir müzik aleti çalmanın dikkat, çalışma belleği ve dil işleme gibi bilişsel işlevleri iyileştirebileceğini gösterdi.
“Estetik Sadece Sanatla İlgili Değildir!”
Estetik yalnızca sanatla sınırlı değildir, yapılı çevre, doğal çevre ve günlük nesneler dahil olmak üzere çevremizi de kapsar. Estetik, dünyayı algılamamızda ve refah duygumuzda hayati bir rol oynar. Güzel bir ortam stresi azaltabilir, üretkenliği artırabilir ve genel yaşam kalitemizi artırabilir.
Bununla birlikte, modern dünyamız genellikle düşünce eksikliği ile karakterize edilir. Pek çok bina, kamusal alan ve şehir, estetiğin önemini ve duygusal ve bilişsel refahımız üzerindeki etkisini göz ardı ederek yalnızca işlevsel amaçlar için tasarlanmıştır. Bu nedenle, estetiği çevremize dahil etmek, kentsel ve mimari tasarımın temel bir yönü olmalıdır.
Sonuç olarak sanat ve estetik, duygularımız, düşüncelerimiz ve bilişsel işlevlerimiz üzerinde derin bir etkiye sahip olan insan yaşamının temel bileşenleridir. Sanat, ifade venöropazarlamabile, eğlence ve düşünmeye kadar çeşitli amaçlara hizmet eder.
Editör: Sayido Seyit Culum
konuklar: Sinan Canan, Müge Uçan Canan, Ahad Saadi, Parisa Karamnezhad
Özel teşekkür: art parisa gallery